ВПЛИВ ТУРИСТИЧНОГО ПОТОКУ НА ЕКОСИСТЕМУ ОЗЕРА МОРСЬКЕ ОКО
DOI:
https://doi.org/10.32782/geochasvnu.2024.3.09Ключові слова:
озеро Морське Око, Татранський національний парк (ТНП), туризм, антропопресія.Анотація
Анотація. Татранський національний парк є найбільш відвідуваним національним парком у Польщі. Його найпопулярнішим туристичним маршрутом є маршрут до озера Морське Око – другого за величиною озера в Татрах і найвідомішого гірського озера в Польщі. Стаття базується на результатах польових спосте- режень, аналізі літературних і статистичних даних. Екосистема Морського Ока розглядається як територія водозбірного басейну озера. Унікальний характер Морського Ока відображено в тому, що видання «The Wall Street Journal» визнало його одним із п’яти найкрасивіших озер світу. Це призводить до надзвичайно високого інтересу туристів до озера, незважаючи на труднощі з доступом до місця. Необхідно пройти дев’ятикілометровий маршрут із перепадом висот 420 м. Результати досліджень свідчать про відвідування озера понад мільйоном осіб на рік, а кількість туристів на день може перевищувати 10 тисяч. Туристичний потік помітно посилюється з червня до вересня. Це призводить до високого антропогенного впливу на воду озера та його водозбір, що спричи- нює деградацію більшості компонентів природного середовища. Така висока інтенсивність руху іноді є незручною для туристів. Окрім того, високий туристичний потік сприяє інтенсифікації схилових про- цесів, що призводить до масових переміщень сміття та снігових лавин, що потенційно може змінити маршрут стежок.
Посилання
Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona, 2015: Tatrzański Park Narodowy, Zakopane. 82 p.
Bajkiewicz-Grabowska E., 2002: Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych, UW, Wydz. Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa. 276 s.
Baścik M., Czubernat J., Pociask-Karteczka J., 2007: Tendencje ruchu turystycznego na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego w latach 2003-2006. [w:] Pociask-Karteczka J., Matuszyk A., Skawiński P., (red.) Stan i perspektywy rozwoju turystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym. Studia i Monografie AWF 46, Kraków-Zakopane, pp. 121‒130.
Choiński A., Galas J., Jodłowski, M., Pociask-Karteczka J., 2007: Propozycja reorganizacji ruchu turystycznego w otoczeniu Morskiego Oka. [w:] Stan i perspektywy rozwoju turystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym, praca zbiorowa pod red. J. Pociask-Karteczka, A. Matuszyk i P. Skawiński, Nr 46, AWF w Krakowie, Tatrzański Park Narodowy, Kraków, pp. 215–222.
Choiński A., Ptak M., 2014: Morskie Oko i jego zlewnia. [w:] Choiński A., Pociask-Karteczka J., (red.), Morskie Oko – przyroda i człowiek, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, pp. 20‒29.
Choiński A., Pociask-Karteczka J., (pod red.), 2014: Morskie Oko – przyroda i człowiek, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, 520 p.
Czochański J., T., 2000: Turystyka w Tatrzańskim Parku Narodowym. [w:] Partyka J., (red.) Użytkowanie turystyczne parków narodowych, Ojcowski Park Narodowy, Ojców, pp. 386‒403.
Choiński A., Zieliński A., 2023: Changes of the surface area of Morskie Oko and Wielki Staw in the Tatra Mountains. Quaestiones Geographicae. 42(1), Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, pp. 15–27.
Czapski Z., Mizgajska H., 1996: Biologiczne skażenie szlaków turystycznych Tatrzańskiego Parku Narodowego. [w:] Z. Krzan (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, t. 3: Wpływ człowieka, Tatrzański Park Narodowy, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Oddział w Krakowie, Kraków-Zakopane, s. 46–47.
Ćwiek M., Pater B., 2020: Tourist traffic in national parks in Poland. General environmental and social problems. Ekonomia i Środowisko. 1 (72), pp. 151‒167.
Fesyuk V.O., Ilyin L.V., Moroz I.A., Ilyina O.V., 2020: Environmental assessment of water quality in various lakes of the Volyn Region, which is intensively used in recreation. Visnyk of V. N. Karazin Kharkiv National University, series “Geology. Geography. Ecology”. № 52, pp. 236–250.
Gorczyca E., Krzemień K., 2002: Wpływ ruchu turystycznego na rzeźbę Tatrzańskiego Parku Narodowego. [w:] W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Tatrzański Park Narodowy, PTPNoZ, Oddz. w Krakowie, Kraków-Zakopane, pp. 389‒393.
Hibner J., 2012: Zróżnicowanie ruchu turystycznego w Tatrzańskim Parku Narodowym na wybranych przykładach. Problemy Ekologii Krajobrazu. Rekreacja w krajobrazach o wysokim potencjale. Tom XXXIV. pp. 41–47.
Wystawa: Polskie parki narodowe w obiektywie statystyki publicznej. URL: https://stat.gov.pl/portaledukacyjny/polskie-parki-narodowe-wystawa/ (11.11.2023).
Tatrzański Park Narodowy. URL: https://tpn.pl/zwiedzaj/turystyka/statystyka (22.05.2023).
Januszewski J., Głazek G., Fedorowicz-Jackowski W., 2005: Tatry i Podtatrze. Atlas satelitarny 1:15.000, Wyd. GEOSYSTEMS Polska, Warszawa. 201 p.
Kajak Z., 1979: Eutrofizacja jezior, Wyd. PWN, Warszawa. 233 p.
Kale F., Lucansky M., 2003: Tatry polskie i słowackie – Trasy turystyczne, Świat Książki, Warszawa, 135 p.
Kownacki A., Kawecka B., Kot M., Wojtan K., Żurek R., 1996: Wpływ człowieka na ekosystemy wodne. [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Wyd. T P N, Kraków–Zakopane, pp. 655–674.
Miazek P., 2017: Turystyka jako aspekt działalności Tatrzańskiego Parku Narodowego. [w:] Warsztaty z Geografii Turyzmu. 1(8), pp. 81‒92.
Mirek Z. (red.,), 1996: Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Wyd. Tatrzański Park Narodowy, Kraków-Zakopane. 786 p.
Paryska-Radwańska Z., Paryski W.H., 2004: Wielka encyklopedia tatrzańska, Wyd. Górskie, Poronin. 1553 p.
Paulo A., Gałaś A., Mościcki J., 2002: Turystyczna erozja Tatr, [w:] Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr, TPN, PTPNoZ, Kraków-Zakopane. pp. 385‒387.
Pociask-Karteczka J., 2014: Ruch turystyczny, W: Morskie Oko – przyroda i człowiek, pod red. A. Choińskiego i J. Pociask-Karteczki, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, 395‒401.
Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr, 2000: praca zbiorowa, Tatrzański Park Narodowy, Kraków-Zakopane, 446 p.
Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M., (red.), 2021: Regionalna geografia fizyczna Polski, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań. 608 p.
Senetra A., Dynowski P., Cieślak I., Źróbek-Sokolnik A., 2020: An Evaluation of the Impact of Hiking Tourism on the Ecological Status of Alpine Lakes ‒ A Case Study of the Valley of Dolina Pięciu Stawów Polskich in the Tatra Mountains. Sustainability. 2020, 12, 2963.
Siarzewski W., 2005: Tatrzański Park Narodowy. Monografia popularna, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane. 79 p.
Skawiński P., 2010: Zarządzanie ruchem turystycznym w Tatrzańskim Parku Narodowym, „Folia Turistica”, 22, pp. 25‒34.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018: Physico-Geographical Mesoregions of Poland: Verification and
Adjustment of Boundaries on the Basis of Contemporary Spatial Data. Geographia Polonica. Vol. 91, pp. 143‒170.
Stachowska P., 2006: Natężenie ruchu turystycznego na drodze do Morskiego Oka, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego UAM, Poznań (maszynopis).
Szafer W. (red), 1962: Tatrzański Park Narodowy, Wyd. Zakład Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 676 p.
Szyper H., 1983: Zagrożenie jezior przez turystykę i rekreację, Biuletyn IKŚ, Warszawa, RX, pp. 7–8.
Tatry Polskie, mapa topograficzna w skali 1:10.000, 1984: Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego, Nakładem Wydawnictwa “Czasopisma Wojskowe”, Warszawa, 15 p.
Wala J., 2006: Turystyka piesza w Tatrach polskich w okresie zaśnieżenia, [w:] Z. Krzan (red.), Tatrzański Park Narodowy na tle innych górskich terenów chronionych, t. III, Człowiek i środowisko, Konferencje “Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek”, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, 180 p.
Wit-Jóźwik K., 1974: Hydrografia Tatr Wysokich. Objaśnienia do mapy hydrograficznej “Tatry Wysokie” 1:50.000, Dokumentacja Geograficzna, 5, 130 p.
Ziółkowska-Weiss K., 2012: Problemy nadmiernego obciążenia Tatr ruchem turystycznym i propozycje złagodzenia tej presji. Problemy Ekologii Krajobrazu. T. XXXIII. pp. 163‒172.
Żelazny M., Wolanin A., Pęksa Ł., 2014: Fizyko-chemiczne właściwości wód, [w:] Morskie Oko – przyroda i człowiek, pr. zbiorowa pod red. A. Choińskiego i J. Pociask-Karteczki, Wyd. Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane. pp. 244‒257.
